Wśród bogatej kolekcji  dokumentów gospodarczych zamojskiego dworu szczególnie ciekawie prezentuje się dokument o sygnaturze AGAD AZ 2745, zatytułowany „Regestr klejnotów wszytkich w szkatule Jej Mości, którymi p. Ossowska zawiadywała, a z rozkazania Jej Mości samej oddawała je do rąk JM panny Dydyńskiej z regestru osobnego in anno 1638 13 Julii”. Jest to spis stanu skarbca zamojskiego na dzień 13 lipca 1638 roku sporządzony na polecenie Katarzyny z Ostrogskich Zamoyskiej po śmierci jej męża. Spisu tego dokonano zapewne również dlatego, że kanclerzyna zobowiązana była testamentem męża i umową intercyzy oddać w posagu najstarszej córce kosztowności o wartości stu tysięcy złotych, co nie mogło się obejść bez odpowiedniego inwentarza. Zaznaczyć należy, że spis ten obejmuje tylko klejnoty i nie dotyczy przedmiotów użytkowych takich, jak zastawa stołowa, czy elementów wyposażenia wnętrza, jak obrazy, meble lub rzeźby. Nawet nie mając porównania do innych tego typu rejestrów, łatwo zauważyć, że zawartość szkatuły kanclerzyny prezentuje się imponująco – jeśli metal, to tylko złoto, jeśli kamienie, to najszlachetniejsze ze szlachetnych – diamenty, rubiny i najdroższe perły uriańskie. Z wielkim trudem da się wyłuskać kilka szmaragdów czy pojedynczych szafirów, kamieni półszlachetnych w zasadzie brak. Niestety, nie można stwierdzić jednoznacznie, kto i ile zakupił poszczególnych klejnotów. Z nielicznych wzmianek można się jednak dowiedzieć, że w zakupach uczestniczyła również sama ordynatowa. Nie wiadomo też, czy któreś z tych klejnotów nie przywędrowały najpierw z posagiem Katarzyny z Jarosławia, a potem powędrowały dalej tym samym sposobem do Wiśniowca i Brodów. Inną rzeczą, która uderza przy lekturze spisu, są braki i uszkodzenia poszczególnych elementów, sprawiające wrażenie, że pani Ossowska być może nie do końca dobrze wywiązywała się z roli strażniczki kanclerskiego skarbu. O ile bowiem można zrozumieć, że gubiły się pojedyncze kamienie, o tyle braki kilku lub kilkunastu sztuk raczej nie są dziełem przypadku i rodzą pytania o uczciwość zamojskiej służby. O takim zdarzeniu wspomina na przykład Bazyli Rudomicz, który pod datą 19 kwietnia 1669 opisuje wydarzenia sprzed prawie pięćdziesięciu lat, z czasów Tomasza i Katarzyny. Mianowicie ze skarbca drugiego ordynata zginęła czapraszka z diamentami, tj. ozdobna kapa na konia, być może tożsama z niżej opisywaną. Zdenerwowany właściciel indagował o stratę między innymi krewniaka Jerzego Zamoyskiego, brata Zdzisława, który wyparł się współudziału w kradzieży i doniósł na własną matkę, oskarżając ją o czary. Nie wiadomo, czy zguba się odnalazła, ale postawa oskarżonego wyraźnie wskazuje, że sprawa była bardzo poważna i że nikt nie był wolny od podejrzeń.

W źródłach z epoki można napotkać śladowe informacje o klejnotach z zamojskiego skarbca, choć dotyczą one czasów nieco późniejszych. Otóż w 1646 r. Jan Sobiepan Zamoyski wziął ze skarbca „manele diamentowe i rubinowe w tablice dla królowej do Jarosławia”[1], potem ofiarował drogocenne podarki również swojej przyszłej żonie, Marii Kazimierze. Pierre des Noyers podaje, że zakochany Zamoyski podarował pannie d’Arquien krzyż z pięcioma wielkimi brylantami[2]. Po ślubie poczynała ona sobie zresztą dość swobodnie w zamojskim skarbcu. W jej listach z lat 1661 – 1665 wielokrotnie przewija się motyw wyceny klejnotów, a niezawodny Rudomicz pod datą 21 kwietnia 1666 roku podaje, że ordynatowa pozwoliła sobie przywłaszczyć ze skarbca drogocenne przedmioty szacowane na 7 milionów złotych. Ta informacja wskazuje również wyraźnie, że to bynajmniej nie Sobiepan był utracjuszem i rozrzutnikiem, skoro klejnoty o tak wielkiej wartości przetrwały jego ponoć burzliwą młodość.

Aby ułatwić odbiór tekstu, uwspółcześniłam pisownię. W nawiasie [] pojawiają się wyrazy, z których odczytaniem miałam problem. Nawias {} zawiera moje uzupełnienia, których nie ma w tekście, ale z niego wynikają, a nawias () rozwija skróty. Litera „n.” oznacza liczbę, z łacińskiego „numerus”. W tekście pojawiają się niejednokrotnie fachowe pojęcia, które wymagają dodatkowego wyjaśnienia:

Balas – rodzaj kamienia szlachetnego (spinel), często mylony z rubinem, o czerwonawej (choć nie tylko) barwie. Rozróżnienie balasów od rubinów świadczy o wysokim kunszcie jubilerów opisujących skarbiec zamojski, bo zdarzało się nawet pomylić balasy z rubinami w angielskiej biżuterii królewskiej, gdzie spinele uznano za rubiny (tzw. rubin Timura w łańcuchu królów Anglii i rubin Czarnego Księcia).

Barełki – baryłki.

Kanak – noszony dawniej szeroki naszyjnik płasko leżący na szyi, złoty i wysadzany drogimi kamieniami.

Kast – jest to rodzaj oprawy kamieni szlachetnych wykonywanej z paska blachy zwiniętego, zlutowanego w walec i uformowanego w stożek, oprawa tego typu zapewnia kamieniowi dopływ światła od dołu, wzmacniając jego piękno. Za: https://www.srebrnykruk.pl/wyroby-carga.html

Manele – bransolety.

Pendenciki – wisiorki, zawieszki.

Perły kałakuskie – perły łowione w pobliżu Kalkuty, uważane za gorszej jakości, a przez to i tańsze niż perły uriańskie.

Perły uriańskie – najszlachetniejszy gatunek pereł poławianych w Indiach Wschodnich, uważane z najpiękniejsze.

Skofija – za „Słownikiem etymologicznym języka polskiego” Aleksandra Brucknera: skofja, szkofja, z włos. scuffia, ‘czepiec’; przeważnie o ‘szpicy hełmu lub chorągwi’, w 16. i 17. w.: »skofijka dla prezenty na wierzchu u drąga«, »mam ja do niej (kity) skofią«, »na hełmie dwoista szkofija«, »pierze i szkofiją od wierzchu«., zapewne rodzaj ozdobnej szpili.

Smarag – szmaragd, smaragowy – szmaragdowy.

Szmelc – kolorowa emalia.

Sztuka – klejnot wraz z oprawą gotowy do zamocowania w biżuterii.

Tablica – kamień oszlifowany na kształt tabliczki.

Złącze – brosza, zapinka.

Szacunek budzi profesjonalizm osób sporządzających spis. Odróżniają one zwykłe balasy (spinele) od rubinów oraz potrafią wskazać pochodzenie różnych elementów, np. „moskiewska robota, „turecka robota”, „stary” , „staroświecki”, co wskazuje, że kanclerzyna nie zleciła tej pracy przypadkowym osobom, ale wysoko wykwalifikowanym rzemieślnikom, niestety nie pozostawili oni swoich nazwisk i nie wiemy, czy byli miejscowymi złotnikami czy przybyszami z większego miasta.

Regestr klejnotów wszytkich w szkatule Jej Mości, którymi p. Ossowska[3] zawiadywała, a z rozkazania Jej Mości[4] samej oddawała je do rąk JM panny Dydyńskiej[5] z regestru osobnego in anno 1638 13 Julii

Regestr krzyżyków różnych

  1. pióro {z} szczerych diamentów
  2. krzyżyk z wielkim diamentem i rubinem, perła u niego wielka, przy której podwiązka diamentowa
  3. krzyżyk, w którym balas wielki i róża diamen(towa)
  4. krzyżyk diamentowy, na krzyż tablice w nim diamen(towe) i na rogach rzezane diamen(ty)
  5. krzyżyk serce diamentowe, po obu stronach diamenty
  6. krzyżyk diamentowy imię Jezus
  7. krzyżyk diamentów [sutych[6]] korona na nim
  8. krzyżyk takiż diamentowy podobny jemu, nowy
  9. krzyżyk drugi z [tylu] diamentów, nowy także
  10. krzyżyk diamentowy Nadzieja z diamentami i rubinami, dwie perle po bokach
  11. krzyżyk imię Jezus, rubinowy
  12. krzyżyk z diamentami i rubinami na słupkach jedna perła
  13. krzyżyk Krzciciel z diamentami i perłami n. 9 , i z rubinami
  14. krzyżyk S. Jerzy z diamentami i perłami i rubinami, pereł n. 11
  15. krzyżyk z diamentami i rubinami [P….. ][7]
  16. krzyżyk imię Jezus mniejszy, diamentowy
  17. krzyżyk diamentowy na krzyż, pod nim para ludzi[8]
  18. krzyżyk smaragiem wielkiem i z ziarnem rubinowym
  19. krzyżyk róża rubinowa, niemały z piącią pendencików
  20. krzyżyk róża rubinowej [sic!] z ziarnem rubinowym we środku
  21. róża rubinowa z białem szmelcem, bez rubina
  22. krzyżyk rubinowy z tylu pendencików[9]
  23. krzyżyczek rubinowy na krzyż, pendenciki u niego
  24. krzyżyk smaragowy w kółka, nie dostaje smaragów 3
  25. róża diamentowa [z pełną płytką][10]
  26. krzyż diamentowy, w którym diam(entów) wielkich {i}[11] małych n. 10 pereł 2., […][12]pereł n. 11, które należą do rachunku[13] kastowych pereł.
  27. zaponka diamentowa, we środku diament wielki rzezany, trzech diamentów nie dostaje na list(k)u zielonym
  28. Skofijka pół miesiąca i gwiazda

 Złącza[14] i zapony

  1. złącze diamentowe wielkie, promieni n. 32, diamentów 6 nie masz
  2. złącze diamentowe, w którym promieni n. 16, diam(entu). 1 nie masz
  3. złącze diamentowe, w którym promieni n. 16
  4. zaponka z piąci diamentów, pereł 4
  5. zaponka {z} smaragiem[15] i diamentem
  6. zaponka stalowa z diamencikami i rubinami
  7. zaponka z perłowej macicy z rubinkami
  8. pióro diamentowe: 4 diamenty wielkie rzezane i pięć par różyczek z diamentami, na wierzchu [zakończenie] diamentowe i na spodzie 2 diamenty
  9. skofijka[16] turecka z szafirami i rubinami

Kanaki

  1. kanak w róże na zielonych listkach, jedna róża biała, druga czerwona, sztuk n. 18 diamentowych
  2. kanak diamentowy z czarnym szmelcem, z perłami sztuk wielkich 16 wszystkich, to jest jedna z diamentami sztuka, a druga z diamentami i perłami, mniejszych sztuk 16 po jednym diamencie i po dwie perle, jednej perły nie masz.
  3. kanak w [rycerski{e} węzły] sztuk n. 20, jedna sztuka z rubinami i perłą wielką, a druga z diamentami i rubinem wielkim
  4. kanak diamentowy, sztuk w nim diamentowych n. 10, a w jedenastej sztuce wielki[17] diamentu nie masz, w tymże sztuk po 2 perle n. 12, a po 1 diamencie, te perły wszytkie należą do rachuby[18] pereł
  5. kanak Maksymilian, sztuk w nim 9 diamentowych po 1 diamencie, a 10 sztuk po 4 perły
  6. kanak o dwunastu krzyżyków diamentowych, nie dostaje diamentów n. 6, pereł[19] w tymże sztuk po jednym rubinie i po dwie perle n. 11
  7. kanak rubinowy od Jm P. woje(wodziny) wileńskiej[20] rubinowy, w którym sztuk rubinowych średnich na krzyż ośm, dziewiąta wielka, rubinami na krzyż z perłami dwiema, w tymże kanaku sztuk po jednym rubinie 8 i po 4 perły
  8. kanak, w którym jest sztuk 16 z rubinami po parze i po parze pereł, i po parze diamentów, które perły należą do rachunku pereł uriańskich
  9. kanak, moskiewska robota, syndli[?][21] w nim 4, sztuki diamentowe i rubinowe, to jest po 4 diamenty i po 4 rubiny, w środku Czas[22], a na głowie zegarek ciekący[23]
  10. kanak balasowy sztuk ośm, dziewiąty rubin ostry, około nich po 4 diamenty, między niemi różyczek ośm po perle i po 6 diamentów
  11. kanak, w którym sztuk diamentowych wielkich i rubinowych n. 7, małych diamencików około[24] sztuk po 4, sztuk po 2 pereł, ośm do tego kanaczka
  12. kanak, w którym sztuk n. 13, to jest perłowych po jednej perle n. 6, a sztuk 7 po jednej perle kwiatkami pospinany, kwiatków par n. 14
  13. kanaczek rubinowy wszytek, w którym sztuk n. 18
  14. rubinowy z perłami kanak na kształt maneli, sztuk w nim n. 52
  15. kanaczek diamentowy na głowę, z perłami sztuk n. 9, pendencików 4 i diamenta nie dostaje

 Łańcuchy

  1. łańcuch, w którym sztuk diamentowych siedm po dwu diamentach, sztuk siedm po dwa rubinach, perłowych sztuk 14 po dwu perłach
  2. łańcuch, w którym diamentowych [wielkich] 10, w każdej sztuce po 15 diamentów, mniejszych sztuk 20 po trzy diamenty, w tymże łańcuchu perłowych [bareł] dziesięć po trzy perły w nich
  3. łańcuch, w którym jest barełek 8, dwie diamentowe po trzy diamenty, dwie rubinowe po trzy rubiny, cztery perłowe po trzy perły
  4. łańcuch z rubinami i perłami, w którym jest bareł rubinowych piętnaście, kamyków nie dostaje 44, w tymże jest bareł perłowych n. 15
  5. łańcuch suty diamentowy w Warszawie kupiony, w którym sztuczek n. 185

 Pasy

  1. pas z diamentami, rubinami i perłami, w którym jest wszytkich n. 18, to jest diamentowych 4 po jednym diamencie i po 4 perły, rubinowych tabliczek po jednym rubinie n. 4 i po 4 perły, perłowych sztuk n. 10, diamentów nie masz trzech i pereł dwóch
  2. pas drotowy[25] złoty z diamentami
  3. pas rubinowy. sztuk w nim 38 po 8 rubinów, nie dostaje rubinków 6, tegoż pasa na czapce rubinowy sztuk 4

Łańcuchy perfumowane

Łańcuch perfumowany, jest w nim pacierzy wielkich 99, małych między nimi przezroczystych 97

  Łańcuchy szczerozłote

  1. łańcuch pancerzowy 10
  2. łańcuch do obszywania szat w kółka i z tym, co go dorobiono. Łok(ci) w nim n. 23
  3. łańcuch nowy do obszywania szat płaski łok(ci) 2, drugim [płaszczyki] obszyto
  4. łańcuchów dwa jednakich w kółka [..][26] 280
  5. łańcuch okrągły nawlaczany[27] łok(ci) 2 i pół ćwierci
  6. łańcuch z czarnym i białym szmelcem ogniwami kręconymi
  7. łańcuch z białym i czarnym szmelcem ogniwkami płaskimi spinany
  8. łańcuch z czarnym szmelcem, ogniwka w nim okrągłe spinane
  9. łańcuszek ręka w rękę, jest w nim rąk 10
  10. łańcuszek w litery
  11. łańcuszek z barełkami granistemi[28] i z perłami
  12. łańcuszek z błękitnym szmelcem długi
  13. łańcuszek z błękitnym i białym szmelcem
  14. łańcuszek kompania bardzo subtelnych łańcuszków, w którym [struników] n. 42
  15. kompania, w której łańcuszków 6 z czarnym szmelcem
  16. kompania, w której łańcuszków 5 nierównych w [sieczkę], jeden między nimi najkrótszy

Manele stare i nowe

  1. maneli par 4 z rubinami i diamentami
  2. manele w [pancerz] z diamentami, diamentów 4 nie masz
  3. manele z rubinami i z diamentami i perłami, sztuk diamentowych 4, piąta na czapeczce, rubinowych 8, perłowych, perłowych [sic!] 10, a perły nie masz
  4. manele tabliczki z perłami i łańcuszkami sztuk n. 12, w jednej [sztuce] nie masz, nie masz [sic!], a u drugich 4 sznurków nie dostaje i kółka szmelcowanego i ogniwka
  5. manele z rubinami i perłami, w których kastów rubinowych 14, dwanaście wyjęto do [czapeczki], a dwa na kanaku od Jm P. wojew. wileńskiej i przy drugim, co w krzyżyki, przy jednej pereł 6, a przy drugiej 7.
  6. manele węgierskie w obarzanki[29]
  7. manele diamentowe {z} zielonym i białym szmelcem, z których sztuk 15 wyjęto do czapki po jednym diamencie.
  8. manele od Jm P. przemyskiego[30] tabliczek n. 22, które wzięte są do czapeczki diamentowe
  9. manele rubinowe, w których sztuk 36

Sztuki różne diamentowe

  1. sztuk diamentowych, które są na czapeczce, po jednym diamencie pięć
  2. sztuk diamentowych wielkich z drobnymi diamenty dziewięć, diamentów nie masz 11
  3. sztuk świetnych z rzezanymi diamenty n. 17
  4. sztuk diamentowych po siedmi diamentów z uszkami n. 22, kaścika i rożka nie masz to na czepcu
  5. sztuczek diamentowych n. 58 różnych i z gwiazdkami w tej liczbie, nie dostaje diamentów piąci na czapce i na czepcu
  6. różyczek diamentowych po 7 diamentach 23, te są na czepcu perłowym
  7. sztuczek diamentowych po 5 diamentach n. 22, te są na czepcu
  8. essów[31] diamentowych mniejszych n. 88, diamenta nie masz
  9. Sztuczek diamentowych małych po jednym diamencie różnych sto dwadzieścia siedm[32] sto trzydzieści i cztery
  10. kwiatków pod sztuczki z czerwonym i białym szmelcem n. 69
  11. sztuczek diamentowych z czarnym szmelcem długich po 7 diamentach n. 8

Rubinowe

Sztuk rubinowych wielkich n. 14 po 7 rubinach, z których środki dwa, jeden w czapeczce, drugi w czepcu bez złota

  1. essów po jednym rubinie i po 4 perły n. 16, w których rubinów n. 3 nie masz
  2. sztuczek małych po 4 rubinki n. 102
  3. sztuk po jednym rubinie i po 4 perły n. 59 z rubinami i perłami, wierzchów w nich nie dostaje n. 2, pereł n. 26, rubinów n. 2
  4. sztuk rubinowych prostą robotą różnych n. [brak liczby] dwie sztuce po dwa rubiny, dwie po 3 kamienie rubinowe a cztery po jednym rubinie i cztery po jednym diamencie
  5. sztuczek rubinowych podługowatych z czerwonym, białym i błękitnym szmelcem n.8, rubinów trzech nie masz
  6. smaragowych staroświeckich sztuczek n. 3

Sztuki nowo kupionych

Jasciorek[33] tak nowych, jako i nowo kupionych in n. 64, z których diamentowych n. 12, diamenta nie masz, rubinowych n. 52, rubin wypadł

Lilijek z białym szmelcem n 64, po dwu pereł na jednej, dwóch pereł nie masz

Żabek n. 2 z rubinkami

Sztuk essów diamentowych po 15 diam(entów) n.15

A[n]teczek[34] diamentowych par n. 10                                                                          

Sztuk n. 16 to jest ośm diamentowych, ośm rubinowych na kształt róży z b[i]ałym szmelcem

Sztuk n. 12 z czarnym i białym szmelcem na kształt gwiazd

Jasczorek[35] nowo kupionych n. 52, to jest 26 z diamentem i perłą, a 26 z rubinem i perłą, jednej nie masz

Zausznice

  1. zausznic para diamentowych [wielkich] po dwa[36] diamenty, kółka diamentowe przy nich
  2. zausznic para diamentowych na kształt gruszek
  3. zausznic para diamentowych w gronka diamentowe po jednym diamencie, jednego nie masz
  4. zausznice diamenty rzezane wielkie, a około nich drobne [podwiązeczki] po 3 diamenty
  5. zausznice gruszki z drobnych diamentów z orlikami
  6. zausznice gruszki perłowe w koło rubinami oprawne, [podwiązeczki] diamentowe
  7. zausznice rubin balas gruszki[37] po jednej perle, z których jedna natłuczona, [trzecia] gruszka rubinowa na złotym druciku bez perły
  8. zausznic para z rubinowych ziaren rzezanych po trzy rubiny [w nich]
  9. zausznice tablica rubinowa, około niej drobne rubiny z białym szmelcem
  10. zausznice rubinowe, tablica rubinowa koło niej drobne bez szmelcu, w [podwiązeczkach] nie masz po jednym rubinie
  11. zausznic para szafirowych, pereł nie masz
  12. zausznice z diamentami i rubinami, turecka robota, diamentów trzech nie masz
  13. zausznice smaragowe złote, z wielkim smaragiem bez kamieni

Kwiatki do zausznic

Para kwiatków, w których 16 diamentów, a śrubują się, jeden zginął szesnasty.

Para kwiatków diamentowych na kształt róży z białym i czarnym szmelcem, w obudwu diamentów n. 25

Para kwiatków w rycerskie węzły

Para kwiatków po 6 rubinów, rubinów 2 nie masz

Para kwiatków rubinowych, ziarna[38] po 4 perły[39]

Na szpilkach kasty diamentowe wielkie do zausznic

 Czepce

  1. czepiec rubinowy z perłami uriańskimi
  2. czepiec z diamentami i uriań(skimi) perłami
  3. czepiec w róże z diamentami i perłami uriań(skimi)
  4. czepiec perłowy wiązany sztukami diamen(towymi)
  5. czepiec wiązany z samych pereł
  6. czepiec perłowy, między któremi sztuki rubin(owe) [mimo kapia[40]], na którym sztuczek jest n. 35
  7. czepiec perłowy {z} sztuczkami błękitnego szmelcu, perełki na nich
  8. czepiec z perłami sztuczek diamen(towych) n. 40 po jednym kamyku
  9. czepiec z kałakuskich pereł wiązany, w którym sztuczek diamentowych n. 69

Pierścienie

  1. pierścień z diamentem ostrym, około niego sześć także rzezanych
  2. pierścień z dwiema tablicami diamentowymi
  3. pierścień z tabliczką diamentową, w obrączce nie dostaje diamentów n. 3
  4. pierścień wiśnia rubinowa, staroświecka oprawa
  5. pierścień tablica rubinowa, stara oprawa
  6. pierścień ziarno rubinowe, staroświecka robota
  7. pierścień 6 diamentów rzezanych, staroświecka robota
  8. pierścień z kompasem
  9. sygnet Je Mści nieboszczyka[41]
  10. serduszko diamentowe
  11. pierścień z różą wielką diamentową
  12. pierścień tablica wielka diamentowa od Ormian
  13. pierścień tablica diamentowa [mniejsza]. Jej Mość[42] kupiła.  

 Perły

Pereł uriańskich prządzień dwoje i od [no] większe, w którym sznurków pięć, drugie mniejsze, w którym sznurków ośm

Pereł sznurów uriańskich n. 11

Pereł uriańskich sznurów n. 4 na szyję

Pereł uriańskich sznurów n. 12 od karmelitanek

Pereł uriańskich n. 149 i jedna [… 11.] 150[43]

Pereł uriańskich wielkich n. 38 na szyję

Pereł kastowych n. 127[44]

Pereł uriańskich na szyję n. 3[45]

Pereł wszystkich kastowych, które są na kanakach dwóch i na krzyżyku Maximilian diamentowym[46], także i na jedwabnicach n. 220

Pereł uriańskich, które kupiono z kastowymi w Warszawie, większy różnych n. 10, te też są przy sznurku co na szyi, także w War(szawie) kupionych

Pereł pomniejszych uriańskich od tych kastowych jest w n. 72

Pereł na kształt gruszek[47] n. 14 i z tymi, co w Krakowie kupiono.

Pereł oprawnych w złoto n. 11, a 4 okrągłych przy zausznicach.


Kwiatki rozmaite

Lilijka z białym szmelcem diamentowa i mucha diamentowa.

Lilijki dwie z czarnym szmelcem, do uszu, diamentowe.

Kwiatków na kształt lilijek rubinowych dwa.

Kwiatek diamentowy na kształt jeden lilijek[48].

Kwiatków na kształt róży różnych, oprócz lilijek jest n. 20 nowych diamentowych, a jedenasta z rubinami i diamentami,  dwunasty kwiatek sam rubinowy z błękitnym szmelcem.

Listków na kształt konwalijek zielonych n. 20 z perłami, na pięciu pereł  nie masz.

Gałka złota z rubinkami do perfumów.

Kółek par dwie do wieszania pereł, z czarnym szmelcem.

Szafir jeden oprawny do zausznic.

Listki {z} szmelcem zielonym dwa, jeden z nich jest pod zaponką.


Kasty

Kastów {z} ziarnami rubinowych 4

Kastów rubinowych sześć, które są na czepcu.

Kastów rubinowych n. 3.

Kastów rubinowych z czarnym szmelcem, z tych się powyjmowały diamenty do kanaka nowego w róże, zostało kastów n. 17, tabliczek do nich n. 16, [a wtyczek][49]

 Kaścików n. 7, na kwiatkach czerwonych, przyszytych po 4 perły przy nich i diamencie jednym.

Kaścików smaragowych n. 14


Rząd złoty z diamentami i rubinami

Sztuk wielkich w kwadrat n. 22 po 9 kamieni, to jest w [dziewiąci] po 2 diamenty i po 7 rubinów[50], w drugich [trzynastu], po jednym diamencie, a po rubinach ośmi.

Sztuk małych 48 także w kwadrat tymże sposobem takimi kamieniami robione, to jest połowicę po jednym diamencie we środku i po 8 rubinach, a druga połowica po 7 rubinów i po dwu diamentach, w których nie dostaje rubinków 13.

Brajczarków[51] do nagłówka spojonych par dwie, w których rubinów sześć.

Zamkilków[52] cztery, w jednoch po dwa diamenty i po piąci rubinów, a w jednoch po jednym diamencie, a po sześci rubinach, diamentu ni masz w jednym.

Pukli do nagłówków para, w których po 4 diamenty i po 4 rubiny, teraz w nie wprawiono sztuki na kształt róży diamentowe z czarnym szmelcem.

Od podpierścienia puklik wielki ze środka, w którym diamentów 16, rubinów n. 16, we środku gwiazda diamentowa.

Uździeniczka diamentowa spodna i pas od niej z trzema par (s)przęczek[53] spinanych i pasek sprzączkami.

Zamkli[54] wielkich trzy, w jednoch po parze diamentów, a po rubinów piąci, w trzecim zamklu rubinów siedem.

A[.]tka[55] Je Mści i czapraszka[56] wszytko rubinowe, do [niży] regestru

Zamkel od szable Je Mści diamentowy z perłami.

Półpierścień aspisowy[57] rubinów n. 29, smarasków[58] 6 oprawny w złoto, jeden wypadł.

Sztuka szczerozłota na [zawieszenie] do konia z balasem rubinowym i [sześć] ziaren rubinowych, pereł uriańskich miernych 4, smarasków dwa z różnym szmelcem.

Strzemiona srebrne, w których różyczki przybite złote, na których diamentów dziesięć, rubinów pięćdziesiąt i pięć, bo jeden wypadł.


Jm P. Starosty[59] kwiatki

Kwiatków diamentowych dwa

Kwiatek rubinowy trzeci

Krzyż szafirowy niemały z wielkimi szafirami, w którym szafirów n. 15, a diamentów n. 16, na wierzchu perła i [padwonciki[60]] do niego szafirowe

Nóż diamentowy, w którym diamenty [i perła]

Nóż aspisowy z rubinami i smaraskami, rubinków n. 37, smarasków 4, to jest i na nożu i na nożenkach[61].

Nóż z trzonkiem złotym i oprawne także nożenki z błękitnym szmelcem

                                                                                                                                                                                        K Zamoyska z Ostroga


[1] AGAD AZ 2744, s. 40.

[2] D’Arquien M. K., Listy do Jana Sobieskiego, s. 42. Być może był to któryś z licznych krzyżyków wymienionych w regestrze.

[3] Nie zidentyfikowałam.

[4] Katarzyny Zamoyskiej.

[5] Barbara Dydyńska, jedna z głównych dam dworu Katarzyny Zamoyskiej.

[6] Obsypany, drobny.

[7] Przekreślone: „na słupkach tablic 11”.

[8] Zapewne św. Jan i Maryja, por. J 19, 26-27.

[9] Pozycja wykreślona z regestru.

[10] Odczyt niepewny.

[11] Zapisane znakiem &.

[12] Nieczytelny znak.

[13] Osobny rachunek znajduje się pod koniec spisu.

[14] Zapisane „sloncza”.

[15] ze szmaragdem

[16] Por. przyp. 17.

[17] wielkiej

[18] Rachunku pereł z końca spisu.

[19] zamazane

[20] Anny Alojzy Chodkiewiczowej, siostry Katarzyny.

[21] Nie zidentyfikowałam, być może chodzi o spinele

[22] Zapewne personifikacja Czasu z klepsydrą na głowie.

[23] klepsydra

[24] wokół

[25] Z ozdobnego drutu.

[26] Niezidentyfikowany znak.

[27] nawlekany

[28] Prawdopodobnie wielobarwne.

[29] obwarzanki

[30] Zapisano: przemislkiego. Felicjan Grochowski, brat dwóch arcybiskupów lwowskich: Stanisława i Achacego.

[31] W  kształcie litery „s” lub zygzak.

[32] przekreślone

[33] jaszczurek

[34] Nie zidentyfikowałam.

[35] jaszczurek

[36] Poniżej skreślone „trzy”.

[37] Dopisane powyżej.

[38] Dopisane powyżej.

[39] Dalej wykreślono: i po cztery rubiny.

[40] Możliwe, że chodzi o jakąś kapę.

[41] Tomasza Zamoyskiego

[42] Katarzyna Zamoyska

[43] Dopisek na marginesie: 11 z tych pereł w kanaku jest pereł n. [.]6

[44] przekreślone

[45] Przekreślone „9”.

[46] Wcześniej wspomniane.

[47] O perle gruszkowej z posagu Joanny Barbary wspomina w swoim testamencie jej syn.

[48] Pisarz pomylił szyk wyrazów, więc opatrzył wyrazy stosownymi cyframi, zamierzony szyk to: „na kształt lilijek jeden”.

[49] Przypis na marginesie: „do tych kastów par n. 17”.

[50] Przypis na marginesie: „rubinów trzech nie masz”.

[51] haczyków

[52] Zameczek, zapięcie.

[53] sprzączek

[54] Zamek, sprzączka.

[55] Nie zidentyfikowałam.

[56] Zapisano: szapraska.

[57] jaspisowy

[58] małych szmaragdów

[59] Jana Sobiepana Zamoyskiego.

[60] Pendenciki?

[61] Futerał na nóż.